Ca lâm sàng điển hình: một chú chó có biểu hiện mệt mỏi, biếng ăn, bụng chướng nhẹ, niêm mạc nhợt nhạt. Xét nghiệm máu cho thấy thiếu máu tái tạo nặng, bạch cầu trung tính tăng cao – dấu hiệu điển hình cho tình trạng xuất huyết nội hoặc u hoại tử.
Hình ảnh X-quang bụng ghi nhận một khối lớn vùng bụng trái, làm lệch các cấu trúc cơ quan xung quanh.
Kết hợp với siêu âm và lâm sàng, chẩn đoán xác định là: UNG THƯ MẠCH MÁU LÁCH (Splenic Hemangiosarcoma) – một dạng ung thư cực kỳ ác tính và tiến triển âm thầm. Vậy ung thư máu ở lách là gì?
Splenic Hemangiosarcoma là ung thư xuất phát từ nội mô mạch máu – đặc biệt phổ biến ở lách chó lớn tuổi (trên 8 tuổi), các giống như Labrador, Golden Retriever, GSD... dễ mắc nhất. Khối u lách có thể phát triển ở mọi lứa tuổi, giống và kích thước chó. Tuy nhiên, chúng phổ biến hơn nhiều ở chó già và giống lớn. U máu ác tính thường ảnh hưởng đến chó chăn cừu Đức, chó Golden Retriever và chó Labrador.
Tại sao đây là “sát thủ thầm lặng”? U phát triển bên trong lách nên rất khó phát hiện sớm. Khi triệu chứng xuất hiện (mệt, sụt cân, bụng phình, niêm nhạt...) thì bệnh thường đã nặng. Khối u có thể vỡ đột ngột, gây xuất huyết ổ bụng cấp, khiến chó gục ngã, thậm chí tử vong trong vài phút nếu không cấp cứu kịp thời.
Trong một số trường hợp, chó có thể hoàn toàn không có dấu hiệu gì khi bác sĩ thú y phát hiện khối u lách qua khám sức khỏe định kỳ, chụp X-quang hoặc siêu âm. Trong những trường hợp khác, chó có thể biểu hiện các dấu hiệu không đặc hiệu như:
- Giảm cảm giác thèm ăn, lờ đờ nói chung (một con chó mệt mỏi, chậm chạp, uể oải)
- Giảm cân. Bụng căng phồng.
Nếu khối lách vỡ và gây chảy máy trong, chó có biểu hiện: yếu, niêm mạc nhợt nhạt.
Sau khi phát hiện khối u ở lách, bác sĩ thú y có thể sử dụng các công cụ chẩn đoán khác để hiểu rõ hơn về tình trạng sức khỏe tổng thể của chó và tìm kiếm bằng chứng di căn (lan rộng).
Các phương pháp chẩn đoán bao gồm:
1. Xét nghiệm máu: Công thức máu toàn phần (CBC) có thể giúp xác định xem chó của bạn có bị thiếu máu hay không, cho thấy khối u có thể đang chảy máu. Xét nghiệm này cũng tìm kiếm sự hiện diện của các tế bào hồng cầu bất thường, có thể gợi ý một loại ung thư ác tính. Kết quả có thể là:
- Thiếu máu – tăng bạch cầu
- Thiếu máu tái tạo (RBC, HCT, HGB giảm; RETIC tăng) → phù hợp với mất máu cấp do vỡ khối u máu.
- Tăng bạch cầu trung tính rất cao → phản ứng viêm nặng, cũng phù hợp khi có xuất huyết nội hoặc hoại tử mô u.
2. X-quang: Phát hiện khối bất thường vùng bụng, tìm nốt sần trong phổi, có thể là dấu hiệu của di căn ung thư từ khối u lách. Hoặc kiểm tra tình trạng phì đại tim toàn thể vì u máu ác tính có thể di căn đến tim. Nếu khối u hemangiosarcoma ở tim vỡ, nó sẽ chảy máu vào túi màng ngoài tim, lớp màng mỏng bao quanh tim. Máu bị kẹt trong khoảng trống giữa màng ngoài tim và tim sẽ chèn ép tim. Điều này làm giảm đáng kể chức năng tim và làm tăng nguy cơ gây mê.
3. Siêu âm bụng: Xác nhận sự hiện diện, kích thước và hình dạng của khối u ở lách. Nếu nghi ngờ có máu trong túi màng ngoài tim do u máu sarcoma vỡ, bác sĩ có thể sử dụng siêu âm tim (siêu âm tim) để đánh giá thêm tình trạng tim.
4. Sinh thiết/u sau phẫu thuật: Nếu siêu âm cho thấy khối u đặc dạng nốt ở lách, chọc hút hoặc sinh thiết có thể giúp xác định khối u. Tuy nhiên, phần lớn khối u lách chứa đầy máu nên sinh thiết sẽ không cho biết khối u là lành tính hay ác tính.
Điều trị & tiên lượng:
Phẫu thuật cắt lách là phương pháp đầu tiên cần thực hiện.
Sau mổ, cần hóa trị hỗ trợ để kìm hãm di căn (vì hầu hết trường hợp đã lan đến gan, phổi trước khi được phát hiện).
Tiên lượng rất dè dặt:
Không điều trị: sống thêm vài tuần
Có điều trị tích cực: kéo dài sự sống thêm 2–6 tháng
Bài học rút ra cho các chủ nuôi chó:
Đừng chủ quan với các dấu hiệu “nhẹ”: mệt, ăn ít, bụng to dần.
Nếu là chó lớn tuổi, chủ nuôi cần đưa chó đi khám, siêu âm bụng định kỳ mỗi 6–12 tháng để phát hiện sớm các khối u im lặng.
Trường hợp trên là lời nhắc nhở quan trọng: Những căn bệnh nguy hiểm nhất không phải lúc nào cũng “ồn ào” – đôi khi, chúng chỉ “thì thầm” trong bụng chó của bạn./.
TS. Võ Thị Hải Lê – Khoa NLN – Đại học Nghệ An